Dilemma's in het doen van diversiteit

Kijken naar kruispunten van ongelijkheden
De huidige demografische realiteit vervangt daarmee onze vorige ideeën over diversiteit. Die demografische compositie is zelfs in sommige steden geen sprake meer is van ‘meerderheidssteden’ (Crul, 2016). Met andere woorden, iedereen is in min of meerdere mate onderdeel van een minderheid. Daarbij is het handzaam om door een intersectionele bril diversiteit te benaderen, waarbij er wordt gekeken naar verschillende kruispunten van ongelijkheden. Want marginaliteit of ongelijkheid hangt vaak samen met verschillende van die diversiteitsmarkers. Andersom gaat die claim ook op. Zo zijn een hoge opleiding, heteroseksualiteit en man-zijn belangrijke condities voor een succesvolle positie in deze samenleving, voor sommigen beter bekend als de ‘zeven vinkjes’ van Joris Luyendijk (2022).

Privilege en achterstelling zijn dus geen toevallige aangelegenheden. En vanuit dat perspectief worden verschillende publieke instellingen geconfronteerd met vraagstukken van insluiting, uitsluiting en discriminatie. Culturele instellingen zoals theaters worstelen bijvoorbeeld met de vraag hoe ze gemarginaliseerde gemeenschappen moeten benaderen, sportorganisaties worden uitgedaagd hoe ze inclusieve teams kunnen ontwikkelen, terwijl middelbare scholen improviseren hoe ze discriminerende praktijken van leerlingen en ouders kunnen aanpakken. In verschillende sectoren worden organisaties dus geconfronteerd met diversiteitsproblemen. Want “We weten niet hoe we met diversiteit moeten omgaan. Het is dagelijkse improvisatie”, zoals een afdelingshoofd van een middelbare school in Charlois, Rotterdam Zuid stelde. Daaruit blijkt dat diversiteit een van de meest complexe maar ook interessante maatschappelijke uitdagingen van dit moment is.

Er veel gezegd en geschreven over integratie, diversiteit en multiculturaliteit, en vooral in oordelende vorm. Zo is er nooit een tekort aan politieke aandacht op thema’s van (migratie-gerelateerde) diversiteit, aangezien ze vrijwel permanent in de politiek-maatschappelijke belangstelling staan. En de uitvoering heeft daar niet altijd baat bij. Want met harde politisering en oordeelsvorming doen we geen recht aan het belang om deze nieuwe dagdagelijkse realiteit beter te begrijpen. Een realiteit die niet langer is voorbehouden aan de grotere steden in de Randstad, maar kenmerkend is voor vele gemeenten en steden in Nederland (Bovens, Engbersen, Bokhorst en Jennissen, 2020). Bovendien is een ‘diversiteit aan diversiteiten’ niet alleen een Randstedelijk fenomeen, maar een landelijk thema. Daarom is het van groot belang om beter te begrijpen hoe er met diversiteit wordt omgegaan in de uitvoeringspraktijk. Want degenen die het beleid praktisch vormgeven, practitioners, worden vaak met talrijke uitdagingen geconfronteerd, in de uitvoering. Het kardinale dilemma daarbij is dat, om alle burgers gelijk te kunnen behandelen, ze ongelijk moeten worden behandeld. Dit leidt dit tot urgente diversiteitsdilemma’s en zelfs soms tot expliciete fricties. Uiteenlopende behoeften en de noodzaak om beslissingen te nemen hoe diversiteit aan te pakken, maakt het voor practitioners vaak moeilijk om te weten welke aanpak ze moeten volgen. Want het inrichten van een speciaal zwemuurtje voor islamitische vrouwen is wellicht met de beste bedoelingen vormgegeven, maar kan zorgen voor fricties bij groepen die zich daarmee achtergesteld voelen. Bovendien, geeft het aandacht aan achterstand, en bevestigt het die achterstandspositie wellicht alleen maar meer.

Diversiteitsdilemma’s
Uit de literatuur is het idee van ‘ethnic freezing’ bekend (Kruglanski en Freund, 1983) , waarbij de situatie wordt gekenmerkt van minderhedenorganisaties die alleen subsidie toegekend krijgen als zo voldoen aan strikte ‘etnische voorwaarden’. Niet zelden zorgt dat voor het bevestigen van stereotyperingen en folkloristische praktijken. Door diversiteitsdilemma’s het hoofd te bieden is het wellicht mogelijk dat practitioners met een vergelijkbaar proces te maken hebben dat begrepen kan worden als ‘diversity freezing’. Met andere woorden (...)

Verder lezen? Download hieronder de gehele uitgave van Uncover 2022.