Radar voor het Stadsgevoel

Stadsmusea
In dit artikel kijken we specifiek naar de manier waarop stadsmusea in Nederland omgaan met inclusiviteit. Uitgangspunt hierbij is het RAAK-Publiek 2019 onderzoeksproject ‘Radar voor het Stadsgevoel’, dat uitgevoerd is door Breda University of Applied Sciences in samenwerking met Hoebink Onderzoek & Advies, Museum Gouda, Musea Zutphen en Stedelijk Museum Breda. Het doel van dit project was om te komen tot bruikbare kwaliteitscriteria voor sociaal-maatschappelijke impacts van stadsmusea en het daartoe opstellen van een praktische toolkit waarmee (stads)musea en andere instellingen binnen de cultuursector hun kwaliteiten beter kunnen laten zien en valideren. Alhoewel de inhoud verder strekte dan inclusiviteit alleen, bleek dat inclusief zijn en blijven belangrijke onderdelen zijn van de identiteit van stadsmusea en noodzakelijk zijn om een breed publiek te verbinden met de stad.

Stadsmusea zijn bij uitstek de plek om een stad te leren kennen, te ervaren en om na het bezoek met een frisse blik naar de stad te kijken. Aangezien elke stad anders is, hebben stadsmusea geen uniform karakter. De drijfveer achter het succes van een stadsmuseum zijn de inwoners. Daarom is het juist voor stadsmusea zo belangrijk om inclusief te zijn, om iedereen in de stad te kunnen bereiken. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Een museum is niet een plek waar elke inwoner mee bekend is. De drempel tot een bezoek kan letterlijk en figuurlijk hoog zijn. 

Inclusiviteit nader bekeken
Binnen de leisure wetenschap is er sinds de jaren 90 van de vorige eeuw aandacht voor inclusiviteit binnen leisure contexten. Volgens de geldende gedachte zijn er drie barrières om te komen tot een inclusieve samenleving. Deze zijn fysiek, sociaal-maatschappelijk en psychologisch van aard. Concrete oorzaken en oplossingen moeten gezocht worden in een (gebrek aan) dialoog, (geringe mate van) bekendheid, de (vertekende of onbekende) historische context en/of het (ontbreken van) begrip voor de ander. Inclusiviteit is dus een breed begrip en voor meerdere uitleg vatbaar. 

Dat inclusiviteit belangrijk is, dat is voor stadsmusea niet nieuw. Zij zijn jaren geleden al begonnen met het letterlijk en figuurlijk toegankelijker maken van hun musea. Bijvoorbeeld voor mensen met een lichamelijke beperking, maar ook door in permanente en tijdelijke exposities tijd en ruimte te bieden aan groepen die lange tijd ondervertegenwoordigd waren in musea. Zo had het Amsterdam Museum in 2016 een tentoonstelling genaamd Zwart Amsterdam, over zwarte rolmodellen van Amsterdammers. Momenteel heeft Museum Valkenburg tot mei 2022 een tentoonstelling die draait om vrouwelijke kunstenaars in Limburg uit de wederopbouw periode (1945 - 1965). 

Constateringen uit onderzoek
De resultaten van het Radar voor het Stadsgevoel project bieden handvatten om te werken aan inclusiviteit. Dat inclusiviteit belangrijk wordt gevonden, wil niet zeggen dat het makkelijk te realiseren is, laat staan te beoordelen of inclusiviteit bereikt is met een project of tentoonstelling. Het beoordelen van de mate van inclusiviteit behelst meer dan het tellen van bezoekersaantallen van verschillende doelgroepen alleen. Door specifieker naar functies te kijken die het museum vervult, kan hierin een verdere stap gezet worden. 
Uit interviews die gehouden zijn in het kader van het project kwamen zes functies naar voren die samen de sociaal-maatschappelijke opdracht van stadsmusea vormen. Deze functies hebben we vervolgens benoemd als narratief, reflectief, participatief, collectief, educatief en collaboratief. De functies zijn vertaald naar een functiewijzer, die culturele instellingen kunnen gebruiken om na te denken (...)

Verder lezen? Download hieronder de gehele uitgave van Uncover 2022.

Fotografie door Anne Stolwijk.